Atakët e Panikut: pse vijnë papritmas dhe çfarë të bëjmë për t’i menaxhuar ato?
“Nuk mund të marr frymë më, ndihem sikur jam duke u mbytur. Ndihem në rrezik dhe ndjej që duhet të iki menjëherë nga vendi ku jam.Nuk jam në gjëndje të arsyetoj, nuk e kontrolloj dot veten ”.
Kjo është ndjenja që përjetojnë njerëzit që pësojnë atake paniku; është e sigurt që njerëzit që vuajnë prej tij jetojnë në një gjëndje të përhershme ankthi, gjithmonë duke pritur atakun tjetër, duke u përpjekur të shmangin të gjitha situatat që mund të bëhen element i atakut të panikut.Aq sa, shumë prej tyre përfundojnë të mbyllur në shtëpi për t’i shpëtuar këtyre ndjesive të bezdisshme.
Ataku i panikut përfshin mëndjen dhe trupin përmes një sekuence shumë të shpejtë të reagimeve fizike dhe emocionale që janë më të shpejta se çdo proces racional. Ndër të tjera, të gjitha rrugët që merr mëndja për të shmangur ose për të përballuar atakun e panikut rezultojnë të jenë plotësisht joefektive pasi ato priren të theksojnë, më shumë sesa të zbusin problemin, pasi ato përqëndrojnë vëmëndjen pikërisht në atë që dikush dëshiron të shmangë.
Shpesh mendohet se kjo simptomë ka origjinë fiziologjike; në të vërtetë ekziston një ndërveprim i papërsosur midis perceptimeve shqisore dhe aftësisë për t’i përpunuar ato dhe për t’i dhënë kuptim: ky mosfunksionim e tërheq subjektin në një rreth vicioz, në të cilin frika bëhet patologjike dhe ushqehet me vetveten.
Ankthi është një rrjedhë e hollë frike që zvarritet në mëndje. Nëse e inkurajoheni, hapni një kanal në të cilin tërhiqen të gjitha mendimet e tjera.
Aspektet simptomatike të atakut të panikut
Karakteristika kryesore e një ataku paniku është shfaqja e përkohshme e frikës dhe shqetësimit të fortë, e shoqëruar nga të paktën katër nga simptomat e mëposhtme:
• Rrahje ose ritëm të shtuar të zemrës
• Djersitje e tepërt
• Dridhje
• Ndjenja e mbytjes
• Një peshë në gjoks
• Të përziera dhe parehati në bark
• Të fikët
• Ndjenja e ndarjes nga trupi juaj
• Frika nga humbja e kontrollit ose çmënduria
• Frika nga vdekja
• Ndjenja e mpirjes dhe ndjesi shpimi gjilpërash
• Të dridhura
Krizat fillojnë papritmas dhe arrijnë shprehjen e tyre maksimale shpejt (dhjetë minuta ose më pak). Në këto momente, njerëzit përjetojnë frikë të fortë, ndjejnë sikur do vdesin, apo do kenë një infarkt në zemër,humbin kontrollin ose sikur po “çmënden”,dhe kështu ata ndiejnë një dëshirë shumë të fortë për të lënë vendin ku ndodhen.
Kur përsëriten, këto kriza mund të paraqesin një përbërës të vogël të frikës, kështu që personi fillon të mendojë se duhet të shmangë vendet dhe kushtet në të cilat ndodhën krizat, në mënyrë që diapazoni i veprimit të ngushtohet ndjeshëm.
Në disa raste frika që ndjen personi në ripërjetimin e këtyre krizave bëhet aq e madhe sa që tensioni shkakton një krizë të re përballë situatave që nuk duhet të veprojnë si shkas. Ka raste kur njerëzit humbin vetëdijen, aftësinë për të folur për ditë të tëra, duke përfshirë edhe aftësinë për të lëvizur në orët e atakut.
Zanafilla e atakut të panikut: çfarë e shkakton atakun e panikut?
Nga pikëpamja psikologjike, ataku i panikut mund të konsiderohet si një mesazh i mirëfilltë që shfaqet nga pavetëdija e cila shpreh përmes një simptome se bota e brëndshme (e pavetëdijshmja) nuk është aspak në një vijë me atë të jashtme (e vetëdijshmja); personi, megjithatë, nuk kujdeset për këto mesazhe, nuk u jep atyre kuptim dhe kështu një ditë të bukur e pavetëdishmja, vendos të “ngrejë zërin” dhe …. në këtë pikë …. gjen mënyrën më të pagabuar për ta bërë atë.
Praktikisht, është si të thuash që në një atak paniku ekziston një luftë midis dy hemisferave cerebrale që kanë aftësi dhe veti shumë të ndryshme. E majta është shumë racionale dhe është e aftë në gjuhë dhe logjikë ndërsa e djathta është ajo që ka aftësinë të “ndiejë” përmes emocioneve; pra, njëri “provon” ndjesitë dhe i jep kuptim dhe vlerë, ndërsa tjetri “arsyeton, komunikon dhe bën lidhjet”.
Si rregull, të dy hemisferat bashkëpunojnë dhe bashkëveprojnë në mënyrë të përsosur; megjithatë, ka momente në jetë ose situata në të cilat ato hyjnë në një kurs përplasjeje dhe në këtë rast, hemisfera e majtë fillon ti mbivendoset të djathtës: kështu, një person bën një seri gjërash që mendon se janë të drejta, ndërsa një pjesë tjetër e tij “ndjen” se e gjitha është e gabuar sepse ndjenjat e tij të vërteta janë mohuar plotësisht. Pjesa pasionante dhe emocionale përfundon plotësisht nën kontroll sepse bëhen zgjedhje logjike që besohet të jenë më të mira ose më të sigurta.
Në këtë pikë, hemisfera e djathtë fillon të zemërohet dhe të shpërthejë duke kërkuar një mënyrë për tu vërejtur dhe dukur: ataku i panikut mund të jetë një simptomë fantastike për rastin në fjalë.
Sigurisht, një pjesë e botës së personit është plotësisht e pavetëdijshme dhe nuk e percepton këtë copëzim sepse ekziston një Super-ego që vepron si një censor brënda psikikës sonë dhe që nuk lejon që kjo anë të shfaqet dhe është pikërisht atëherë kur e pavetëdijshmja jonë angazhohet në vetvete që të sigurohet se nevojat e saj do të bëhen të ditura.
Ekzistojnë gjithashtu teori paksa të ndryshme për të shpjeguar këtë çështje; gjithashtu mendohet se këta njerëz vuajnë nga shqetësime në perceptim të cilat, me shumë gjasë, vijnë nga një vështirësi e veçantë në eksplorimin e mundësive të reja dhe kjo tregon një edukim që nuk ka dhënë besim në sipërmarrjen dhe provimin e aftësive të tyre, kështu që personi, kur përballet me gjëra të reja, tenton të ngecë dhe simbolikisht, ataku i panikut “i bllokon vërtet”.
Sipas këtij këndvështrimi, ataku i panikut ështe një reagim fobik kundër sfidave të jetës dhe shoqërohet nga një frikë nga e ardhmja që përfaqësohet mirë në problemin e “kontrollit” që bllokon këto subjekte në mani dhe fobi.
Në çdo rast, cilado qoftë teoria më e pranuar është shumë e rëndësishme që personi të përpiqet të kuptojë se çfarë mesazhi dëshiron të japë ataku i panikut në jetën e tij.
Lloje të ndryshme të atakut të panikut.
Jo të gjitha ataket paraqiten në të njëjtën mënyrë, ekzistojnë tre lloje të ndryshme të atakëve të panikut, të cilat ndryshojnë në mënyrën se si fillojnë dhe në praninë ose mungesën e shkaktarëve mjedisorë.
Ataket e papritura të panikut
Fillimi i krizës nuk shoqërohet me shkaktarë të veçantë mjedisorë, nuk ka ndonjë arsye të dukshme që mund të ketë vepruar si shkas.
Ataket e panikut të lidhura me situatën
Kriza shfaqet menjëherë pasi personi është ekspozuar ndaj një stimuli mjedisor si psh. duke parë një merimangë, një gjarpër, duke u gjëndur në mes të një turme … Ndonjëherë ai madje shfaqet më parë sesa vetë stimuli, vetëm duke menduar se mund të shohësh merimangën , gjarpërin apo çfarëdo tjetër. Këto episode janë më të lidhura me fobitë specifike shoqërore.
Ataket e panikut të lidhura me një situatë të caktuar
Në këto raste kriza mund të shfaqet si pasojë e një stimuli mjedisor, por jo domosdoshmërisht menjëherë pasi personi është ekspozuar ndaj këtij stimuli, dhe jo gjithmonë këto atake shfaqen.Këto episode janë zakonisht të shpeshta në ataket e ankthit, megjithate mund të diagnostikohen tek njerëzit që vuajnë nga fobi specifike.
Vitet e fundit ka pasur një rritje të dukshme në çrregullimin e atakut të panikut; ka shumë njerëz që ankohen për këtë lloj patologjie e cila duket se shfaqet krejt papritur duke e lënë personin e prekur në dëshpërim total, të rrethuar nga frika se nuk ka mjetet e nevojshme për ta “kontrolluar” atë që po ndodh, të paktën jo në mënyrë racionale.
Në përgjithësi, kur jeni nën efektin e një ataku paniku ju duket sikur do iu kapë një armik i fuqishëm dhe i padukshëm i cili rri në ndonjë nga gjarpërimet e psikikës dhe sulmon kur i teket.
Kjo është ana më tragjike e një ataku paniku: ne e shohim veten të ndjeshëm ndaj një simptome që nuk dihet mirë se çfarë është dhe nga buron, por ama ja dimë shumë mirë efektet e padëshirueshme.
Mjetet shëruese ndaj atakeve të panikut
Frymëmarrja
Mbajtja sa më e rregullt që të jete e mundur e frymëmarrjes tuaj është thelbësore për të menaxhuar një atak paniku. Së pari duhet të lirojmë frymëmarrjen, duke marrë frymë me hundë dhe duke e nxjerrë frymën përmes gojës. Për të lehtësuar relaksimin, mund të ulemi në një karrige dhe të alternojmë frymëmarrjen normale me një frymëmarrje më të thellë me mushkëri. Provoni të merrni katër frymëmarrje normale dhe një të thellë dhe përsëritni stërvitjen derisa të ndjeni një përfitim.
Ky ushtrim ju lejon të menaxhoni atakun e panikut duke qëndruar i qetë. Për të rregulluar shpejt frymëmarrjen tuaj, mund të përpiqeni të bashkoni duart duke formuar një filxhan dhe të merrni frymë nëpërmjet hapësirës së vogël midis dy gishtave të mëdhenj. Mbajtja e syve mbyllur gjatë krizës është e rëndësishme për të racionalizuar dhe kuptuar se çfarë po ndodh.
Disiplinoni rrjedhën e mendimeve tuaja
“Jam i shqetësuar sepse nesër do të më duhet të jap një provim. Eshtë si një gozhdë fikse, një mendim i vazhdueshëm, ndërsa ankthi rritet gjithnjë e më shumë ”.
Zëvendësoni këto mendime me diçka ndryshe, më të këndshme. Për shembull, mund të përqëndroheni në mënyrën se si do ta kaloni mbrëmjen. Me pak fjalë, lëreni mëndjen tuaj të endet në mendime të qeta dhe mos mendoni për asgjë që krijon ankth.
Ju mund ta përqëndroni vëmëndjen tuaj në diçka të ndryshme, të tilla si lojëra, fjalëkryqe, probleme matematikore ose detajet e objekteve përreth jush. Provoni të numëroni mbrapsht nga 100 duke kapërcyer tre numra, ose thoni alfabetin mbrapsht.
Në një vend publik
Nëse mendoni se do të keni një atak paniku në një vend publik, gjëja më e mirë për të bërë është të gjeni një vend për të ndaluar dhe veshur, për shembull, një palë syze dielli ose të mbuloni veten me një shall, të gjitha ato veprime që do t’ju ndihmojnë të ndiheni më mirë, të sigurt dhe më të mbrojtur sepse mendërisht do të largoheni nga konteksti.
Në këtë pikë, duhet ta detyroni veten të mendoni për diçka tjetër dhe të përqëndroheni në mendime të këndshme. Sa më shumë që arrini të shpërqëndroni veten duke u përpjekur të ndaloni procesin negativ të mendimit që mund të ketë shkaktuar atakun e panikut, aq më shpejt do të jeni më mirë.
Si të menaxhoni një atak paniku, një rast klinik.
Këtu është historia e vërtetë e një vajze 35 vjeçare që vuante nga atakët e panikut.
“Për Blerinën, ngrënia në publik ishte një siklet dhe u bë edhe më shumë kur ajo filloi të frikësohej se mund të mposhtej nga një atak paniku. Një ditë Blerina vendosi ta kapërcejë këtë frikë dhe organizoi një drekë me shoqen e saj më të mirë. Restoranti ishte i mbushur plot me njerëz dhe si të gjitha herët e mëparshme Blerina, zgjodhi tryezën në pjesën e pasme të dhomës, në mënyrë që të ishte sa më e izoluar.
Pas pak, ajo filloi të kishte mendime negative, filloi të shihte njerëz që flisnin keq për të, ajo padyshim nuk mund të hante drekë dhe të hiqte mëndjen nga ai vizion i tmerrshëm. Ishte në prag të një ataku paniku dhe madje ajo nuk mund as të ngrihej nga karrigia dhe të largohej nga restoranti. Ajo filloi të përsëriste me vete se njerëzit nuk ishin aty duke e shikuar, se kjo ishte vetëm një trillim i imagjinatës së saj, rrahjet e zemrës së saj filluan të shtoheshin dhe i kullonin djersë nga balli.
Ajo ishte e tmerruar. Kapi celularin e saj por i ra nga duart. Për fat të mirë, telefoni nuk u dëmtua, por ndërkohë fobia e njerëzve gradualisht po zbehej. Kështu që ajo arriti të kuptonte se duhej ta zhvendoste vëmëndjen në diçka tjetër. Prej atëhere sa herë që befasohet nga një atak paniku, ajo e zhvendos celularin e saj. Blerina e ka më të lehtë të heqë qafe mendimet e këqija, duke përdorur celularin e saj, kështu që mund të kujtojë se këto mendime nuk kanë pse të fitojnë kontrollin e mëndjes së saj.
Sot, muaj më vonë, ajo kuptoi se këto mendime janë të ngjashme me një fëmijë të vogël i cili po përpiqet vetëm të tërheqë vëmëndjen tek vetja. Kurdoherë që ndjeni një atak paniku, mos harroni se mendimet negative nuk janë asgjë më shumë sesa fëmijë të llastuar që përpiqen të tërheqin vëmëndjen dhe vetëm duke e larguar mendimin prej tyre, paniku do të priret të ulet derisa të zhduket plotësisht.
Tani Blerina del për darkë me miqtë e saj dhe arrin të kalojë mbrëmjen pa probleme të mëdha, pa fëmijë të llastuar që gumëzhijnë rreth saj ”.
Nëse Blerina ia doli, edhe ju mundeni … … dhe pse jo, edhe nën kujdesin e një psikologu.
Kush përpiqet për kuptuar problemet e tij, nuk është i çmëndur por shumë i zgjuar! Të gjithë kemi probleme, por kush i drejtohet psikologut dëshiron ti zgjidhi ato!
Si profesioniste, përveç shërbimit online skype; studio.psikologjie, viber, whatsApp me video call pres edhe në studio në Tiranë për më shumë se 15 vjet dëgjoj dhe ndihmoj njerëzit konkretisht për të dalë nga situata të vështira, për të rimarrë jetën në duart e tyre.
