Kini Kujdes Nga Shqetësimi Empatik
Në një botë ku informacioni, lajmet dhe historitë e dhimbshme shpërndahen me një ritëm të frikshëm, shumë njerëz ndihen të mbingarkuar emocionalisht. Ndjeshmëria, që është një cilësi e çmuar njerëzore, mund të bëhet burim shqetësimi kur shndërrohet në një ngarkesë që na lodh mendërisht dhe fizikisht. Kjo gjendje njihet si shqetësim empatik, një fenomen që prek shumë njerëz, veçanërisht ata që kujdesen apo punojnë me të tjerët në mënyrë të vazhdueshme — si psikologët, mjekët, mësuesit, kujdestarët apo edhe individët që janë shumë të ndjeshëm ndaj vuajtjeve përreth tyre.
Çfarë është shqetësimi empatik?
Shqetësimi empatik shpesh ngatërrohet me “lodhjen nga dhëmbshuria”. Megjithatë, sipas neuroshkencëtarëve (Klimecki & Singer, 2012), ky term nuk është i saktë. Dhëmbshuria në vetvete nuk shkakton lodhje — përkundrazi, ajo nxit një gjendje të ngrohtë dhe motivuese për të ndihmuar. Ajo që në të vërtetë na rraskapit është ndjeshmëria e thellë ndaj dhimbjes së tjetrit, kur e përthithim vuajtjen e tij sikur të ishte e jona dhe ndihemi të pafuqishëm për të bërë diçka për ta lehtësuar.
Kjo ndjesi e pafuqisë është thelbi i shqetësimit empatik. Ajo lind kur truri ynë aktivizon të njëjtat zona që reagojnë ndaj dhimbjes personale, duke krijuar një barrë emocionale të ngjashme me stresin apo ankthin. Në vend që të ndihmojmë në mënyrë të qëndrueshme, përfundojmë të ndihemi të lodhur, të mbyllur emocionalisht ose të tërhequr nga të tjerët.
Çfarë ndodh në trurin tonë?
Sipas studimeve neurologjike (Singer & Klimecki, 2014), ndjenjat e ndjeshmërisë dhe dhëmbshurisë aktivizojnë pjesë të ndryshme të trurit.
- Ndjeshmëria, kur e ndjejmë dhimbjen e tjetrit sikur të ishte e jona, stimulon qendrat e trurit të lidhura me dhimbjen dhe stresin.
- Dhëmbshuria, përkundrazi, aktivizon zonat që lidhen me emocionet pozitive, mirësinë dhe motivimin për të ndihmuar.
Kjo do të thotë se nuk është ndjeshmëria ajo që na lodh, por mungesa e një distance emocionale të shëndetshme. Kur identifikohemi plotësisht me vuajtjen e tjetrit, trupi dhe mendja jonë reagojnë sikur të ishim ne vetë në krizë, duke shkaktuar simptoma të stresit kronik.
Shenjat paralajmëruese të shqetësimit empatik
Njohja e simptomave të hershme është thelbësore për të mbrojtur shëndetin mendor dhe emocional. Disa nga shenjat më të zakonshme përfshijnë:
- Vetëfajësim i tepruar – ndjenja se mund të kishit bërë diçka për të parandaluar vuajtjen e dikujt tjetër.
- Ripërjetim emocional i situatave të vështira – mendime të përsëritura apo ndjesi që lidhen me përvojat e dhimbshme të të tjerëve.
- Simptoma fizike – dhimbje koke, tension në trup, lodhje e pashpjegueshme apo shqetësime gastrointestinale.
- Ndjesi e mbingarkesës – ndjenja se gjithçka është “shumë”, dëshira për t’u tërhequr nga mediat sociale, puna apo ndërveprimet shoqërore.
- Frikë ose shmangie – shmangia e situatave apo personave që ju kujtojnë përvojat e dhimbshme të të tjerëve.
Nëse disa prej këtyre shenjave janë të pranishme, është momenti për të ndalur dhe për të reflektuar mbi mënyrën si po e përthithni dhimbjen e botës përreth jush.
Si të kujdeseni për veten përballë shqetësimit empatik
Kujdesi për veten nuk është egoizëm — është një domosdoshmëri për këdo që kujdeset për të tjerët. Nëse ndiheni të lodhur emocionalisht, mbani mend se nuk mund të ofroni ndihmë të qëndrueshme nëse nuk jeni mirë vetë. Ja disa mënyra të provuara për të reduktuar shqetësimin empatik:
1. Krijoni kufij emocionalë të shëndetshëm
Mësoni të dalloni midis ndjenjës së dhimbjes për dikë dhe përthithjes së asaj dhimbjeje. Lejoni veten të jeni i pranishëm, por pa humbur vetëdijen tuaj individuale. Është e shëndetshme të keni distancë emocionale pa humbur dhembshurinë.
2. Kufizoni ekspozimin ndaj informacionit të dhimbshëm
Në kohën e mediave sociale, ekspozimi i vazhdueshëm ndaj lajmeve të trazuara mund të përkeqësojë shqetësimin empatik. Vendosni kufij të qartë për përdorimin e rrjeteve sociale, informohuni me masë dhe shmangni përmbajtjet që nxisin frikë ose trishtim të tepruar.
3. Krijoni rituale kujdesi ndaj vetes
Aktivitetet fizike si ecja, yoga apo meditimi ndihmojnë trupin të çlirojë tensionin dhe mendjen të qetësohet. Gjithashtu, një rutinë gjumi e rregullt, ushqimi i shëndetshëm dhe kohë për relaksim ndikojnë drejtpërdrejt në mirëqenien emocionale.
4. Kërkoni mbështetje profesionale
Psikoterapia është një nga mënyrat më efektive për të menaxhuar shqetësimin empatik. Në një ambient të sigurt dhe profesional, pacientët mund të eksplorojnë ndjenjat e tyre, të kuptojnë kufijtë emocionalë dhe të mësojnë teknika për rikthimin e ekuilibrit psikologjik.
5. Ushtroni dhëmbshurinë e ndërgjegjshme
Praktikoni një formë të dhëmbshurisë që vjen nga qetësia dhe jo nga tensioni. Fokusohuni tek dëshira për të ndihmuar, jo tek barra e vuajtjes. Kjo lloj dhëmbshurie e ndërgjegjshme lidhet me ndjenja pozitive dhe energji të qëndrueshme.
Roli i psikologut në parandalimin e shqetësimit empatik
Në Studio Psikologjike e Doktoreshë Sonila Hoxha në Tiranë, ofrohet një qasje profesionale për menaxhimin e shqetësimit empatik përmes psikoterapisë individuale dhe metodave të ndërgjegjshme të kujdesit emocional. Psikoterapia ndihmon pacientët të kuptojnë mekanizmat e brendshëm që i bëjnë të përthithin dhimbjen e të tjerëve dhe t’i zëvendësojnë me forma më të shëndetshme të dhëmbshurisë.
Krijimi i një hapësire të sigurt për shprehjen e emocioneve, zhvillimi i vetëdijes emocionale dhe ndërtimi i kufijve të shëndetshëm janë hapa kyç drejt një mirëqenieje më të qëndrueshme.
Shqetësimi empatik është një kujtesë e fuqishme se si ndjeshmëria, një dhuratë e bukur njerëzore, mund të kthehet në një barrë nëse nuk e menaxhojmë me kujdes. Kujdesi për veten është pjesë e dhëmbshurisë — jo një largim prej saj. Duke kultivuar një raport të shëndetshëm me emocionet tona, ne jo vetëm që mbrojmë veten, por bëhemi edhe më të aftë për të ndihmuar të tjerët me dashuri dhe qetësi.
Seanca live & online
Teams: studio.psikologjie
WhatsApp & Viber
